Çek, bir kişinin veya kurumun, belirli bir tutarda para ödemeyi taahhüt ettiği yazılı bir belgedir. Türk Hukuku'nda çek, Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenmiştir. Çek, Türk Ticaret Kanunu'nda "belirli bir meblağı ödemek üzere düzenlenmiş ve üzerinde "çek" ibaresi bulunan, kayıtsız şartsız ve kesin ödeme vaadi içeren bir belge" olarak tanımlanır.
Bir çek, çek sahibinin bankasında bulunan hesabından para çekmek için kullanılabilir. Çek, ödeme aracı olarak sıkça kullanılmakta ve ticari işlemlerin büyük bir kısmında yer almaktadır.
Çekte Bulunması Gereken Zorunlu Unsurlar Nelerdir?
Türk Ticaret Kanunu'na göre, bir çekin geçerli sayılabilmesi için belirli zorunlu unsurların bulunması gereklidir. Bu zorunlu unsurlar şunlardır:
Çekin "çek" ibaresi taşıması,
Kesin ödeme vaadi içermesi,
Belirli bir para miktarını göstermesi,
Ödeme yeri belirtilmesi,
Çekin ibraz tarihini ve yerini göstermesi,
Çek sahibinin adının açıkça belirtilmesi,
Çek sahibinin imzasının bulunması.
Bu unsurların tamamının çekte yer alması zorunlu olup, bu unsurlardan herhangi biri eksik olduğunda çek geçersiz sayılır. Ayrıca, çekin ibraz tarihi de belirli kurallara göre hesaplanmalıdır. Çekin ibraz edilmesi gereken süre, bankalar arasındaki çekişme dönemleri, hafta sonları ve resmi tatiller gibi faktörlere göre değişebilir.
Çekin Tarafları Kimlerdir?
Çekin tarafları “banka” ile “keşideci”dir. Bir bankada hesabı bulunmak, bu hesap üzerine çek keşidesi hakkını vermez. Çek keşide edebilmek için, bankada bir karşılığının bulunmasından başka, ayrıca bir de, bu karşılık üzerinde çek keşidesi suretiyle tasarruf edilebileceğinin kararlaştırılmış olması da gerekir.
Bu husus genellikle “Çek Anlaşması” olarak adlandırılır. Bu anlaşma ile, müstakbel muhatap (banka), keşideciye, kendisi üzerine çektiği çekleri ödemeyi vaadeder. Karşı âkit keşideci ise, muhatabın ödediği meblağları, kendisine ödemeyi taahhüt eder; bu ödeme; kaideten bir karşılığın tesisi suretiyle olur.
Çek anlaşması yapabilmek hususunda, keşideci yönünden herhangi bir özel ehliyet şartı aranmamıştır. Doktrinde, “aktif çek ehliyeti” de denilen bu ehliyete, akit yapmaya ehil herkes sahiptir.
Buna karşılık çekte muhatap olma konusunda sınırlama yapılmıştır. Çekte muhatap olma ehliyetine (pasif çek ehliyeti), esas itibariyle bankalar sahiptir. Hangi müesseselerin banka sayılacağı, Bankalar Kanunu’na bakılarak tespit edilebilir.
Herkes Çek Hesabı Açtırabilir mi?
Çek Kanunu’na göre Bankalar, çek hesabı açmak maksadıyla bu kanunla kendilerine verilen görev ve yükümlülükleri yerine getirirken, çek hesabı açtırmak isteyenin yasaklılık ve engel durumu bulunup bulunmadığını Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nca bankalara yapılan duyurular çerçevesinde herbirinin kend inezdinde oluşturduğu kayıtlardan araştırırlar; ayrıca bu kişinin ekonomik ve sosyal durumu gibi hususların belirlenmesinde gerekli basiret ve özeni gösterirler.
Çek Nasıl Devredilir?
Bir çek, üzerinde yazılı olan hakları devretmek için belli bir prosedür izlenerek devredilebilir. Türk Ticaret Kanunu'na göre, çekin devri, çekin arkasına yazılan bir talimatla veya çekin üzerindeki imzanın altına yazılan bir beyanla yapılabilir.
Çeki devredecek olan kişi, çekin arkasına "Devir Olunur" gibi bir ifade yazarak çeki devredebilir. Bu ifadeye ek olarak, çeki alan kişi de bu devrin kabul edildiğini beyan eden bir imza atmalıdır. Böylece çek, imza beyanları ile birlikte devredilmiş olur.
Çekin devri sırasında, çekin üzerindeki hakları devreden kişi ve çeki alan kişi arasında yazılı bir sözleşme yapılabileceği gibi, bu işlem sadece beyanlarla da gerçekleştirilebilir. Ancak, sözleşme yapılmış olsa bile, çekin düzenlendiği kişiye ödenmesi gerektiğinden, çekin üzerinde yazılı olan düzenleyici kişinin borcu, devir işlemi sonrasında da devam eder.
Çekin Sadece Bir Kısmı Devredilebilir mi?
Bir çekin devrinin geçerli sayılabilmesi için çekin tamamının devredilmesi gerekir. Yani, çekin sadece bir kısmı devredilemez. Aksi takdirde çeki alan kişi, sadece devredilen kısmın hak sahibi olur.
Çekin İbrazı Ne Demektir?
Çekin ibrazı, çekin bankaya sunulması anlamına gelir. Bir çek düzenlendiği zaman, üzerinde belirtilen tutarın ödenmesi için bankaya sunulması gerekmektedir. Bu işlem, "çeki tahsil etmek" veya "çeki temlik etmek" olarak da adlandırılır.
Çek sahibi veya hamili, çekin vadesi geldiğinde veya vade tarihine yaklaşırken, çeki bankaya ibraz ederek ödeme talep eder. Banka, çeki düzenleyen kişinin hesabındaki bakiye tutarı, çek üzerinde yazılı olan tutara kadar çek sahibi veya hamiline öder.
Çekin ibrazı, Türk Ticaret Kanunu'nda belirtilen süreler içinde yapılması gereken bir işlemdir. Bu süreler, çek sahibi veya hamilinin çeki aldığı tarihten itibaren belirli bir sayıda iş gününü kapsar. Eğer çek, belirlenen süre içinde ibraz edilmezse, protesto edilir ve çeki düzenleyen kişiye ihtarname çekilerek ek süre tanınır. Eğer ek süre içinde de çek ibraz edilmezse, çek hamili hukuki yollara başvurabilir.
Çek Ne Zaman İbraz Edilir?
Çekin, keşide tarihinden itibaren belli bir süre geçmeden ödenmek üzere muhataba ibrazı gerekmektedir. Bu süreye “ibraz süresi” denir. İbraza bağlanan bütün hukuki sonuçlar, gerekli işlemlerin bu süre geçmeden yapılmış olmasına bağlıdır.
Türk Ticaret Kanunu’na göre üç ibraz süresinden birinin uygulanması söz konusu olur. Bunlar şu şekildedir:
Çek, “keşide edildiği yerde” ödenecek ise on günlük ibraz süresi vardır. Örneğin keşide yeri Çankaya, ödeme yeri Altındağ ilçeleri ise bu ilçeler Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde kaldığından, çek, “aynı yerde ödenecek çek” sayılmalı ve on günlük ibraz süresine tabi tutulmalıdır.
Çek, “keşide edildiği yerden başka bir yerde” ödenecek ise, ibraz süresi bir aydır. Örneğin Ankara’da keşide edilen bir çek, Eskişehir’de ödenecek ise ibraz süresi bir ay olacaktır.
Çek, “keşide edildiği yerden farklı bir kıtada” ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Örneğin Washington’da çekilen bir çek, Ankara’da ödenecek ise, üç aylık süreye tabidir. Öte yandan, bir Avrupa memleketinde çekilip de, Akdeniz’de sahili bulunan bir memlekette ödenecek olan çekler, aynı kıtada keşide edilmiş sayılır.
Aşağıdaki bölümden ehliyetsiz araç kullanma ile ilgili uzman icra hukuku avukatı ile online avukat görüşme randevusu oluşturabilirsiniz.
Comments