El atmanın önlenmesi davası, ayni veya şahsi hak sahibinin, söz konusu haklara haksız bir müdahalede bulunan kişilere karşı açtığı bir hukuki davadır. Bu dava, mülkiyet, intifa, oturma gibi ayni haklara sahip olan kişinin, bu haklardan doğan yetkilerini haksız bir eylemle müdahale edenlere karşı korumak için başvurduğu bir hukuki yol olarak tanımlanır. Kira gibi şahsi haklara sahip olan kişi de hakkına yapılan ihlalleri önlemek amacıyla el atmanın önlenmesi davası açabilir. Bu davada, ayni veya şahsi hakkın kullanılmasının haksız bir şekilde engellenmesi, kısıtlanması veya zorlaştırılması durumunda, hak sahibi bu müdahaleleri gerçekleştiren kişilere karşı dava açabilir ve ihlallerin ortadan kaldırılmasını talep edebilir. Müdahalenin önlenmesi davası, mülkiyet hakkı (ayni hak), intifa, sükna gibi sınırlı ayni haklar veya kira gibi şahsi hakların her türlü zararlı eyleme karşı korunmasını hedeflemektedir.
Türk Medeni Kanunu'nun 683. maddesi, bir şeye malik olan kişinin, hukuk düzeni içinde o şey üzerinde istediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahip olduğunu belirtir. Malik, malını haksız bir şekilde elinde bulunduran kişiye karşı hem istihkak davası açabilir, yani malik olduğunu ispatlayabilir, hem de her türlü haksız el atmanın önlenmesini dava edebilir.
Özellikle belirtmek gerekir ki, el atmanın önlenmesi davası açan ayni veya şahsi hak sahipleri genellikle ecrimisil davası da açmaktadır. Bu dava, haksız işgal sonucu ortaya çıkan zararlar için tazminat talebini içermektedir.
El Atmanın Önlenmesi Davasının Şartları Nelerdir?
Ayni veya Kira vb. Şahsi Hak Sahibi Davayı Açabilir:
Taşınır veya taşınmaz mala ilişkin bir ayni hak sahibi (mülkiyet hakkı, intifa hakkı, sükna hakkı vb.) veya bir şahsi hak sahibi (kira sözleşmesi gibi) el atmanın önlenmesi davası açabilir.
Taşınmazlarda tapu sicilinde ayni hak sahibi olarak kaydedilmiş kişiler el atmanın önlenmesi davası açabilirken, taşınırlarda ise ayni hak sahipliği yeterli şekilde kanıtlanmalıdır.
El atmanın önlenmesi davası ayni veya şahsi hak sahipleri tarafından açılabilir. Ortak mülkiyet durumunda her ortak davayı açabilir. Ancak davada verilecek karar, malın tamamı için geçerli olmalıdır.
El Atmanın Başlamış veya Başlama Tehlikesi Olmalıdır:
El atmanın önlenmesi davası açılabilmesi için taşınır veya taşınmaz mal üzerindeki ayni veya şahsi hakka el atılmış olmalı veya el atma tehlikesi bulunmalıdır. Davanın açılabilmesi için el atmanın gerçekleşmiş olması gerekmemektedir, gelecekte gerçekleşecek bir el atma tehlikesi de yeterli olabilir.
El atmanın önlenmesi davası, ayni hakkın sona erdirilmesini veya el atma tehlikesinin engellenmesini amaçlamaktadır.
El Atma Haksız Olmalıdır:
Davanın açılabilmesi için el atmanın haksız olması gerekmektedir. Haksız el atma, doğrudan ayni veya şahsi hakka yapılabileceği gibi dolaylı bir şekilde de gerçekleşebilir
Özellikle belirtmek gerekir ki, ayni veya şahsi hakka yapılan müdahale yasal bir hükümden veya sözleşmeden kaynaklanıyorsa, bu durumda haksız bir el atma söz konusu olmayabilir. Haksız el atmanın kabul edilebilmesi için, müdahalenin hukuki bir dayanağının olmaması gerekmektedir. Örneğin, süresi dolmuş ancak usulüne uygun şekilde feshedilmemiş bir kira sözleşmesine dayanan bir kullanım, sözleşmeye dayalı bir hakkın kullanımı olduğu için haksız el atma olarak değerlendirilmeyebilir.
Bu şartların sağlanması durumunda ayni veya şahsi hak sahibi, el atmanın önlenmesi davası açarak ihlallerin giderilmesini talep edebilir.