Gabin
- Tek Avukat
- 29 May
- 2 dakikada okunur
Gabin Ne Demektir?
Aşırı yararlanma olarak da bilinen gabin, Türk Borçlar Kanunu’nun 28. Maddesinde düzenlenmiştir.
MADDE 28- Bir sözleşmede karşılıklı edimler arasında açık bir oransızlık varsa, bu
oransızlık, zarar görenin zor durumda kalmasından veya düşüncesizliğinden ya da
deneyimsizliğinden yararlanılmak suretiyle gerçekleştirildiği takdirde, zarar gören, durumun özelliğine göre ya sözleşme ile bağlı olmadığını diğer tarafa bildirerek ediminin geri verilmesini ya da sözleşmeye bağlı kalarak edimler arasındaki oransızlığın giderilmesini isteyebilir.
Gabin, bir sözleşmede tarafların karşılıklı edimleri arasında açık bir orantısızlık bulunması olarak ifade edilebilir. Bu durum taraflardan biri diğerinin zor durumundan veya zayıflığından faydalanarak mevcut edimler arasında açık bir orantısızlık ortaya çıkarmasıdır.
Gabin Şartları Nelerdir?
Aşırı yararlanma için iki şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir. Bu şartlar;
A) Objektif Şart: Edimler arasındaki fark normal piyasa koşullarının çok üzerinde olmalıdır. Edimler arasındaki açık orantısızlık durumu sözleşme yapıldıktan sonra değil, sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olmalıdır. Edimler arasındaki orantısızlık herkes tarafından fark edilebilir yani açık ve bariz bir orantısızlık olmalıdır.
B) Sübjektif Şart: Edimler arasındaki açık orantısızlık durumu zarar görenin özel bir zayıf durumundan faydalanarak ortaya çıkmalıdır. Zarar görenin zayıf durumundan sözleşmenin kurulması sırasında bir fayda elde edilmiş olması gerekir. Aşırı yararlanmadan zarar gören taraf, bu zayıf durumu yüzünden sözleşmeyi yapmak durumunda kalmış olmalıdır.
Sübjektif Zayıflık Halleri; zor durum, düşüncesizlik ve deneyimsizlik olarak ifade
edilebilir. Zor durum halinde kişi ekonomik, psikolojik ya da sosyal bir baskı altında olabilir. Düşüncesizlik halinde, kişi karar verirken yeteri kadar düşünememiş ya da ani hareket etmiş olabilir. Deneyimsizlik halinde, kişi çok genç ya da tecrübesizdir, hayat tecrübesi veya ticari bilgisi az olabilir.
Zayıflık tek başına aşırı yararlanmanın gerçekleşmesi için yeterli değildir. Aynı zaman da karşı tarafın bu durumu bilerek kullanmış ve kasıt içinde olması gerekir. Kısacası burada haksız yararlanma niyeti olmalıdır.
Objektif şart ve sübjektif şart bir araya geldiğinde gabin (aşırı yararlanma) söz konusu olur ve sözleşme iptal edilebilir.
Gabin Süresi Kaç Yıl?
Türk Borçlar Kanunu 28. Maddesinin ikinci fıkrasında aşırı yararlanmadan dolayı zarar gören kişinin bu hakkını ne kadar süre içerisinde kullanabileceği düzenlenmiştir.
MADDE 28/2- Zarar gören bu hakkını, düşüncesizlik veya deneyimsizliğini öğrendiği; zor durumda kalmada ise, bu durumun ortadan kalktığı tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde sözleşmenin kurulduğu tarihten başlayarak beş yıl içinde kullanabilir.
Gabin Yasağı Nedir?
Sözleşme özgürlüğü, özel hukukta bireylerin istedikleri kişiyle, istedikleri konuda ve istedikleri şartlarla sözleşme yapabilmelerini ifade eder. Ancak bu özgürlük sınırsız bir özgürlük değildir. Hukuk düzeni, özellikle Türk Medeni Kanunu ikinci maddesinde düzenlenen dürüstlük kuralına aykırı olduğu durumlarda bu özgürlüğü sınırlar. Gabin yasağı ise bu noktada ortaya çıkmaktadır. Taraflardan birinin zor durumu, düşüncesizliği veya deneyimsizliği söz konusu olduğunda, diğeri bu durumu bildiği halde kendi lehine kullanarak açık bir menfaat sağlıyor ise bu sözleşme hukuk düzeni tarafından korunmamaktadır. Özetle gabin yasağı, sözleşme özgürlüğünün kötüye kullanılmasını engelleyen bir ilkedir.
Comments