5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesinde hapis cezasının ertelenmesi hükmü ve bu hükmün verilebilmesi için gereken şartlar ayrıntılı bir biçimde düzenlenmiştir.
Hapis cezasının ertelenmesi hususunda; mahkeme, bir hapis cezasına hükmeder fakat verilen hapis cezası cezaevinde infaz edilmez. Hapis cezasının ertelenebilmesi için bazı şartların varlığı gerekir.
Hapis cezasının ertelenebilmesi için gereken şartlar nelerdir?
Sanık, işlediği suç nedeniyle iki yıldan daha az süreli bir hapis cezasına mahkum olmalıdır.
Bu iki yıllık süre, suçun işlendiği tarihte 18 yaşını bitirmeyenler ile 65 yaşını bitirmiş olanlar bakımından üç yıldır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; suçun kanunda yazan alt ve üst sınırına bakılmaz. Sanığa bütün indirimler uygulandıktan sonra verilecek cezanın 2 ya da yaşa göre 3 yıl olmasına bakılır.
Kişinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı 3 aydan fazla hapis cezasına mahkum edilmemiş olmaması gerekir.
Burada dikkat edilmesi gereken nokta taksirli suçlardan hüküm giyenler ve adli para cezasına mahkum edilenler hakkında her zaman hapis cezasının ertelenmesi kararı verilebilir.
Sanığın suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması gerekir.
Mahkeme burada sanığın geçmiş yaşantısına mahkemedeki hal ve hareketlerine bakarak takdiri doğrultusunda karar verir. Mahkeme, bu şartların varlığıyla birlikte ek koşulların da yerine getirilmesini isteyebilir.
Hapis Cezanın Ertelenmesi Konusunda, Mahkemenin Yerine Getirilmesini İsteyeceği Ek Koşullar Neler Olabilir?
Bu koşullar mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade edilmesi ya da zararın suç işlenmeden önceki hale getirilmesi veya zararı tazmin suretiyle tamamen giderilmesidir. Bu koşullardan biri gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi halinde infaz hakimi kararıyla hükümlü, infaz kurumundan derhal salıverilir. Bu ek koşullar zorunlu değildir. Mahkeme, bu doğrultuda bir karar verdiyse uygulanır.
Hapis cezası ertelenen hükümlü hakkında bir yıldan az üç yıldan fazla olmamak üzere bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt sınırı mahkum olunan ceza süresinden az olamaz. Yani örneğin kişinin cezası 2 yıl ise; mahkeme, denetim süresi de iki yıldan az olamaz, üç yıldan da fazla olamaz.
Mahkeme, bu denetim süresi içerisinde kişiye bazı yükümlülükler yükleyebileceği gibi hiçbir yükümlülük de yüklemeyebilir.
Mahkemenin, Hükümlüye Uyguladığı Yükümlülükler Neler Olabilir?
Mahkeme, bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün bu amaçla bir eğitim programına devam etmesine karar verilebilir.
Mahkeme, bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına karar verilebilir.
Mahkeme, on sekiz yaşından küçük olan hükümlülerin bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine karar verebilir. Ayrıca mahkeme, denetim süresi içinde hükümlüye refakat edecek bir uzman kişiyi de görevlendirebilir. Bu uzman kişi, hükümlüye kötü alışkanlıklarından kurtulmasını ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda öğütte bulunur. Bu uzman kişi hükümlünün eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı kişilerle görüşerek istişarelerde bulunur. Sonuç olarak uzman kişi; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek infaz hakimine verir.
Mahkeme, hükümlünün kişiliğini ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak denetim süresinin herhangi bir yükümlülük belirlemeden veya uzman kişi görevlendirmeden bitirilmesine de karar verebilir. Bu karar, mahkemenin takdirindedir.
Hükümlü, Mahkemece Karar Verilen Yükümlülükleri Yerine Getirmezse Ne Olur?
Hükümlünün denetim süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere infaz hakiminin uyarısına rağmen uymamakta ısrar etmesi halinde, ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine infaz hakimliğince karar verilir.
Hükümlü, Mahkemece Karar Verilen Yükümlülükleri Yerine Getirirse Ne Olur?
Hükümlü, denetim süresini başarılı olarak geçirdiği takdirde ceza infaz edilmiş sayılır.