İzaha davet, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 370. maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu madde şu şekildedir:
Madde 370 - Vergi incelemesine başlanılmadan veya takdir komisyonuna sevk edilmeden önce verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitler hakkında tespit tarihine kadar ihbarda bulunulmamış olması kaydıyla mükellefler izaha davet edilebilir.
Verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitlerle ilgili olarak aynı merciler tarafından mükelleflerden açıklama talep edilmesine izaha davet adı verilmektedir.
Vergi Dairesi, vergi ziyaının meydana geldiğinden şüphelendiği durumlarda vergi mükellefini izaha davet eder. Bu kuruma “izaha davet” ismi verilir. Mükellef, izaha davet edildiğinde henüz mükellef hakkında vergi incelemesine başlanmamıştır. Mükellef, takdir komisyonuna sevk edilmeden önce yetkililer tarafından durum hakkında açıklama yapmaya davet edilir.
Uygulamada, mükelleflerin izaha davet edilebilmesi için vergi ziyaına sebebiyet verdiklerine dair varsayıma dayalı bir şüphe yeterli görülebilecektir.
Yani izaha davet kurumu, mükellefe cezalı vergi tarhiyatı yapılmadan önce son bir açıklama imkanı vermektedir. Eğer mükellef, açıklamalarıyla vergi dairesini ikna ederse vergi incelemesine tabi tutulmaz veya takdir komisyonuna sevk edilmez.
Mükellef, Herhangi Bir İzahta Bulunmazsa Ne Olur?
Mükellefin izaha davet yazısını tebliğ almış olmasına rağmen 15 gün içinde izahta bulunmaması durumunda mükellef nezdinde vergi incelemesi başlatılacak ya da mükellef takdir komisyonuna sevk edilecektir.
Mükellefin Verginin Ziyaa Uğratılmadığına İlişkin Yapılan İzahının Kabul Edilmesi Durumunda Ne Olur?
Haklarında vergiyi ziyaa uğrattığına dair yapılan ön tespite ilişkin mükellefin yaptığı aksi yöndeki açıklamaları komisyonun kabul etmesi halinde mükellef hakkında vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmayacaktır.
Verginin Ziyaa Uğramadığına Dair Yapılan İzah, Yeterli Bulunmazsa Ne Olur?
Mükellefçe yapılan izahın komisyonca yeterli bulunmaması ve beyanname verilmesini gerektiren bir durumun bulunduğunun değerlendirilmesi halinde bu durum mükellefe bildirilecektir. Bu bildirim üzerine, izahın yapıldığı tarihten itibaren 15 günlük süre sona ermeden mükellefçe; hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanun’un 51’inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranındaki izah zammıyla ödenmesi şartlarıyla vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilecektir. Ancak mükellef yukarıda bahsedilen işlemleri gerçekleştirmezse, doğrudan vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemleri gerçekleştirilir.
İzahın Reddedilmesine Karşı Dava Açılabilir mi?
İdari işlem, idare tarafından, hukuk alanında bir etki doğurmaya yönelik olan ve kamu gücü kullanılarak yapılan tek taraflı irade açıklaması olarak tanımlanmaktadır. İzahın reddi işlemi de idarece tesis edilmiş bir işlem niteliğinde olup idarenin izahın reddedilmesine ilişkin işlemine karşı dava açmak mümkündür. Bu dava, iptal davası niteliğinde olacaktır.
Açılacak olan bu dava sonrasında vergi tarhı işlemleri durur. Zira vergi davalarında yürütme kendiliğinden durmaktadır.
İzahın Reddedilmesine Karşı Açılacak İptal Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?
İzahın reddedilmesine karşı açılacak iptal davalarında görevli mahkeme vergi mahkemesi; yetkili mahkeme ise izahın reddi kararını veren komisyonun oluşturulduğu vergi dairesinin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesidir.
İzahın Reddedilmesine Karşı Açılacak İptal Davalarında Dava Açma Süresi Ne Kadardır?
İzahın reddedilmesine karşı açılacak iptal davalarında dava açma süresi, izahın reddi kararının mükellefe tebliğ edildiği tarihten itibaren otuz gündür.