İşçilik Alacakları Nelerdir?
İşçinin sahip olduğu alacak ve tazminatları şu şekilde sıralayabiliriz:
Ücret alacağı
Fazla mesai ücret alacağı
Ulusal bayram genel tatil ücreti alacağı
Hafta tatili ücreti alacağı
Kıdem tazminatı
Yıllık ücretli izin alacağı
İhbar tazminatı
Kötüniyet tazminatı
Ayrımcılık tazminatı
Ücret Alacağı Nedir? Zamanaşımı Ne Kadardır? Uygulanacak Faiz Türü Nedir?
Ücret, işçinin iş görme borcu karşılığı olarak işveren veya üçüncü kişiler tarafından verilen ve para ile ödenen tutardır. Ücret bir iş sözleşmesinin kurucu unsurudur. Yani iş sözleşmelerinin olmazsa olmazıdır. Ücrete ilişkin alacaklar “beş yılda” zamanaşımına uğramaktadır. Zamanında ödenmeyen ücrete yürütülecek faiz ise kamu bankası-özel banka fark etmeksizin “mevduata uygulanan en yüksek faiz”dir.
Fazla Mesai Ücreti Alacağı Nedir? Zamanaşımı Ne Kadardır? Uygulanacak Faiz Türü Nedir?
Fazla mesai ücreti, işçinin iş sözleşmesinde belirlenen çalışma saatinden fazla çalıştığı zamana denk gelen ücrettir. Bu ücret iki türe ayrılmaktadır. Bunlardan ilki fazla sürelerle çalışmadır. İş sözleşmesinde belirlenen haftalık çalışma süresinden fazla olup 45 saate kadar olan çalışmalar fazla sürelerle çalışmadır. Bu sürelere denk düşen ücret %25 zamlı olarak ödenir. İkincisi ise fazla çalışmadır. Haftalık 45 saatten fazla yapılan çalışmalar fazla çalışmadır. Bu sürelere denk düşen ücret ise %50 zamlı olarak ödenir. Fazla mesai ücreti olarak adlandırdığımız bu ücretler “beş yılda” zamanaşımına uğramaktadır. Zamanında ödenmeyen fazla mesai ücreti de bir ücret türü olduğu için yürütülecek faiz kamu bankası-özel banka fark etmeksizin “mevduata uygulanan en yüksek faiz”dir.
Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti Alacağı Nedir? Zamanaşımı Ne Kadardır? Uygulanacak Faiz Türü Nedir?
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçiye bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. Eğer işçi bugünlerde çalıştırılır ise ayrıca çalıştırılan her gün için bir günlük ücret daha ödenir. Ulusal bayram ve genel tatil ücreti olarak adlandırdığımız bu ücretler “beş yılda” zamanaşımına uğramaktadır. Zamanında ödenmeyen ulusal bayram ve genel tatil ücretleri de bir ücret türü olduğu için yürütülecek faiz kamu bankası-özel banka fark etmeksizin “mevduata uygulanan en yüksek faiz”dir.
Hafta Tatili Ücreti Alacağı Nedir? Zamanaşımı Ne Kadardır? Uygulanacak Faiz Türü Nedir?
İşverenler, işçilerine haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde belirlenen iş günlerinde çalışmış olmak koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme süresi vermek durumundadır. Bu dinlenme süresi hafta tatili olarak adlandırılmaktadır. Hafta tatil ücreti “beş yılda” zamanaşımına uğramaktadır. Zamanında ödenmeyen hafta tatili ücretleri de bir ücret türü olduğu için yürütülecek faiz kamu bankası-özel banka fark etmeksizin “mevduata uygulanan en yüksek faiz”dir.
Kıdem Tazminatı Alacağı Nedir? Zamanaşımı Ne Kadardır? Uygulanacak Faiz Türü Nedir?
Kıdem tazminatı; en az bir yıllık kıdeme sahip ve iş kanunları kapsamında olan işçinin iş akdinin kanunda sayılan nedenlerden biriyle son bulması halinde, işçiye (veya mirasçılarına) kıdemi oranında ve son ücreti dikkate alınarak ödenmesi gereken bir miktar paradır. Kıdem tazminatı alacağı “beş yılda” zamanaşımına uğramaktadır. Zamanında ödenmeyen bu alacağa yürütülecek faiz ise kamu bankası-özel banka fark etmeksizin “mevduata uygulanan en yüksek faiz”dir.
Yıllık Ücretli İzin Alacağı Nedir? Zamanaşımı Ne Kadardır? Uygulanacak Faiz Türü Nedir?
Yıllık ücretli izin alacağı, deneme süresi dahil en az 1 yıl çalışmış olan işçilere kıdemlerine göre verilen izindir. Yıllık ücretli izinin kıdeme göre asgari süreleri kanunda belirtilmiştir. Buna göre; 1-5 yıl kıdemi olanlar 14 gün, 5-15 yıl kıdemi olanlar 20 gün, 15 yıl ve daha fazla kıdemi olanlar 26 gün asgari yıllık ücretli izine sahiptir. Yıllık ücretli izin alacakları “beş yılda” zamanaşımına uğramaktadır. Zamanında verilmeyen yıllık ücretli izin alacaklarına uygulanacak faiz ise “yasal faiz”dir.
İhbar Tazminatı Alacağı Nedir? Zamanaşımı Ne Kadardır? Uygulanacak Faiz Türü Nedir?
İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmelerinde taraflarca bildirim süresi verilmeksizin veya eksik verilerek iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda bunu yapan tarafın karşı tarafa ödemekle yükümlü olduğu miktardır. İhbar tazminatı alacağı “beş yılda” zamanaşımına uğramaktadır. Zamanında verilmeyen ihbar tazminatı alacaklarına uygulanacak faiz ise “yasal faiz”dir.
Kötüniyet Tazminatı Alacağı Nedir? Zamanaşımı Ne Kadardır? Uygulanacak Faiz Türü Nedir?
Kötüniyet tazminatı; iş güvencesine tabi olmayan işçileri korumak için getirilmiş bir düzenlemedir. Buna göre kötüniyet tazminatı; belirsiz iş sözleşmesine sahip işçilerin fesih hakkını kötüye kullanarak sözleşmeyi sona erdiren işverenlerden ihbar süresinin üç katı tutarında aldıkları tazminattır. Kötüniyet tazminatı alacağı “beş yılda” zamanaşımına uğramaktadır. Zamanında verilmeyen ihbar tazminatı alacaklarına uygulanacak faiz ise “yasal faiz”dir.
Ayrımcılık Tazminatı Alacağı Nedir? Zamanaşımı Ne Kadardır? Uygulanacak Faiz Türü Nedir?
İşverenler; biyolojik veya işin niteliğine ilişkin zorunlu nedenler olmadıkça, iş ilişkisi sırasında veya iş ilişkisinin sona ermesinde aynı koşullarda bulunan işçilere faklı muamelelerde bulunamazlar. Irk, dil, cinsiyet, inanç gibi konularda ayrımcılık yapamazlar. Eğer işverenler bu kurallara aykırı davranırlarsa işçinin dört aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlüdürler. Bu tazminata ayrımcılık tazminatı denilmektedir. Ayrımcılık tazminatının zamanaşımı süresinde farklı bir durum söz konusudur. Buna göre iş akdinin eşit davranma ilkesine uyulmaksızın “feshedilmesi” halinde zamanaşımı süresi “beş yıl”dır. Fesih dışındaki ayrımcılık hallerinde ise Türk Borçlar Kanunu madde 146 uyarınca on yıllık zamanaşımı süresi uygulanmalıdır. İş sözleşmesinin eşit davranma ilkesine uyulmaksızın feshinden kaynaklanan ayrımcılık tazminatı alacaklarına uygulanacak faiz ise “yasal faiz”dir.