Aile Hukuku - Katkı Payı Alacağı Ve Değer Artış Payı Alacağı
Türk Hukuk sistemimizde eşler arasında mal paylaşımı konusunda öngörülen iki model bulunmaktadır. Bunlardan ilki mal ayrılığı sistemidir. Mal ayrılığı sisteminde her malın kime ait olduğu belli olup diğer eşin bu mallar üzerinde ayni veya şahsi bir hakkı bulunmamaktadır. Diğer bir mal paylaşım modeli ise edinilmiş mallara katılma rejimidir. Günümüzde aksine bir düzenleme olmadıkça yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimi olarak belirlenmiştir. Eşler arasında malların tasfiyesi söz konusu olduğunda yazımızın konu başlığı olan katkı payı alacağı ve diğer artış payı gündeme gelmektedir.
Katkı Payı Katılma Alacağı Değer Artış Payı
Türk Medeni Kanunu’nda eşler arasında evliliğin sona ermesiyle birlikte mal paylaşımında gündeme gelen değer artış payı, katkı payı ve katılma alacağı kavramlarına yer verilmiştir.
1 Ocak 2002’den önceki dönemlerde eşler arasındaki mal tasfiyesinde aksine bir sözleşme bulunmadıkça geçerli yasal rejimi mal ayrılığıdır. Mal ayrılığına göre gerçekleşen tasfiyede ortaya çıkan kavramlardan biri de katkı payı alacağı olmaktadır. Yasal mal ayrılığı rejimi kapsamında ortaya çıkan katkı payı kısaca, bir eşin diğer eşin malvarlığına katkıda bulunması halinde yapmış olduğu katkı oranında alacak hakkına sahip olmasıdır. Bu alacak hakkı açılacak olan mal rejimi tasfiye davasında gözetilecek olup eşlin diğer eşe doğrudan yaptığı para ödemeleri veya fiziksel emeğinin iadesi söz konusu olmaktadır.
Katkı payı alacağından farklı olarak katılma alacağı edinilmiş mallara katılma rejiminde uygulanmaktadır. Edinilmiş mallara katılma rejiminde tasfiye halinde malların paylaşılması veya ayni bir paylaşım söz konusu olmayıp eşlerden birisine katılma alacağı adıyla alacak hakkı tanınmaktadır. Katılma alacağını hesabında ise artık değer hesaplaması yapılarak her iki eşe ait artık değer üzerinden artık değer alacakları ile alacakların takası neticesinde eşlerden biri lehine doğan katılma alacağı hesaplanmaktadır. Yani katılma alacağını hesabında her bir eş için ayrı ayrı artık değer hesabı yapılmakta ve en sonunda yapılan takasla katılma alacağı hesaplanmaktadır.
Değer artış payı ise eşlerden birine ait bir mal varlığına yapılan katkı neticesinden mal varlığında meydana gelen değer artışına bu katkının oranlanmasıdır.
Değer Artış Payı Alacağı Nedir?
Değer artış payı, bir üst başlıkta tanımlanmıştır. Bu paya ilişkin alacağın ne olduğu somut örnekle şu şekilde açıklanabilir. Örneğin erkeğin 2005 yılında 300.000 TL’ye aldığı bir daireye kadın eş 60.000 TL katkıda bulunmuştur. Bu örnekte tasfiye yapıldığı tarihte dairenin değeri 540.000 TL olduğu varsayıldığında değer artışı 180.000 TL olmaktadır. Kadının yaptığı katkı neticesinde değer artış payının 1/6 oranında olduğu gözetildiğinde değer artış payı alacağı 30.000 TL olacaktır. Böylelikle kadın eş başlangıçta verdiği 60.000 TL üzerine dairede meydana gelen değer artışından kaynaklı olarak 30.000 TL daha alacaklı olup toplamda 90.000 TL değer artış payı alacağına sahip olacaktır.
Katılma Alacağı Nedir?
Katılma alacağı, bir üst başlıkta tanımlanmıştır. Bu paya ilişkin alacağın ne olduğu somut örnekle şu şekilde açıklanabilir. Örneğin yapılan hesaplama neticesinde erkeğin artık değeri 200 bin TL ise kadının artık değer alacağı 100 bin TL olmaktadır. Benzer şekilde kadının artık değeri 240 bin TL ise erkeğin artık değer alacağı 120 bin TL olacaktır yapılan takas sonucunda da erkek eş kadın eşten 20 bin TL katılma alacağı ortaya çıkmaktadır.
Değer Artış Payı Ne Zaman İstenir?
Türk Medeni Kanunu’nun 227. maddesinde düzenleme alanı bulan değer artış payı, edinilmiş mallara katılma rejimine tabii olan bir eşin diğer eşin malına yaptığı katkıdan doğan değer artışını talep etmesi anlamına gelmektedir. Bu talebin doğum şartı mal rejiminin sona ermiş olmasıdır. Buna göre eşler arasında mallar tasfiye edilirken veya mal rejimi sona ererken değer artış payı istenebilmektedir.
Mal tasfiyesinin gerçekleşmesi veya mal rejiminin sona ermesi durumu genellikle eşlerden birinin ölmesi veya boşanma neticesinde ortaya çıkmaktadır. Eşler arasında mal rejiminin bu gibi nedenlerle sona ermesinden itibaren 1 yıllık hak düşürücü süre içerisinde değer artış payı talep edilmelidir. Talep edilen değer artış payı, malın tasfiye tarihindeki değeri üzerinden hesaplanarak katkıda bulunan eşe verilmektedir.
Comments