Maddi gerçeğe ulaşmak için muhakeme esnasında “yakalama, tutuklama, el koyma“ gibi koruma tedbirlerine başvurulabilir. Tedbir uygulandığı esnada hukuka uygun olarak değerlendirilmesi yeterli değildir. Uygulandığı sırada hukuka ve somut olayın şartlarına uygun gibi görünse de kovuşturmaya yer olmadığı veya beraat kararları koruma tedbirini hukuka uygun olmaktan çıkarır.
Koruma tedbirleri uygulanırken gerekli şartların oluşmamış olması ya da azami sürenin aşılmış olması gibi durumlarda koruma tedbiri hukuka aykırı bir hale gelir. Bu gibi durumlarda bireylerin uğradıkları zarar devlet tarafından karşılanacaktır.
Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sı m.19’da şu şekilde düzenlenmiştir.
“Yakalanan veya tutuklanan kişi, tutulma yerine en yakın mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırksekiz saat ve toplu olarak işlenen suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çıkarılır. Kişinin yakalandığı veya tutuklandığı, yakınlarına derhal bildirilir. Bu esaslar dışında bir işleme tâbi tutulan kişilerin uğradıkları zarar, tazminat hukukunun genel prensiplerine göre, Devletçe ödenir.” şeklinde değiştirilmiştir. Aynı doğrultuda, Anayasamızın 40. maddesinin 3. fıkrası da “Kişinin, Resmî görevliler tarafından vaki haksız işlemler sonucu uğradığı zarar da, kanuna göre, Devletçe tazmin edilir. Devletin sorumlu olan ilgili görevliye rücu hakkı saklıdır.”
Söz konusu madde ile haksız yere uygulanan koru tedbirleri sonucu devletin sorumluluğu doğmaktadır.
Hangi durumlarda koruma tedbirleri nedeniyle tazminat davası açılabilir?
Hukuka aykırı olarak uygulanan koruma tedbirlerinin yaptırımı Ceza Muhakemesi Kanunu m. 141’de de ayrıca düzenlenmiştir. CMK 141’de hangi hallerde koruma tedbirşeri nedeniyle tazminat davası açılabileceği açıklanmıştır.
CMK 141 uyarınca; suç soruşturması veya kovuşturması sırasında :
Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilen,
Kanuni gözaltı süresi içinde hakim önüne çıkarılmayan,
Kanuni hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklanan,
Kanuna uygun olarak tutuklandığı halde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,
Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,
Mahkum olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan,
Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hallerde sözle açıklanmayan,
Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyen,
Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilen,
Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde elkonulan veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyen,
Kişiler, maddi ve manevi her türlü zararlarını, Devletten isteyebilirler.
Maddede sayılan hallerden herhangi biri sebebi ile maddi manevi zarara uğrayan kişiler tazminat talebi ile dava açabilirler. Uygulamada beraat veya Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararı verilmesi halinde söz konusu maddeye dayanarak dava açılmaktadır.
Devlet Hangi Durumlarda Ödediği Tazminatı Geri Alabilir?
Belli durumlarda devlet ödediği tazminatı geri alabilir. Devlet şu hallerde ödediği tazminatı geri alabilir:
Kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin kararın sonradan kaldırılması üzerine kişi hakkında kamu davası açılıp mahkûmiyet kararı verilmesi.
Beraat eden ancak aleyhinde yargılamanın yenilenmesi dolayısıyla yeniden yargılanan kişinin mahkûm edilmesi.
Haksız Yere Uygulanan Güvenlik Tedbirleri Nedeniyle Dava Açma Süresi Ne Kadardır?
Kanun, “kararın kesinleştiğinin davacıya tebliğinden” itibaren 3 ay ve her halükarda kararın kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde tazminat davasının açılması gerektiğini hükme bağlamıştır.
Haksız Yere Uygulanan Güvenlik Tedbirleri Nedeniyle Açılan Davada Görevli Mahkeme Hangisidir?
Haksız koruma tedbirlerinden dolayı açılacak maddi ve manevi tazminat istemli davalar davacı tarafın ikametgahının bulunduğu yer ağır ceza mahkemesinde açılır. İkametgahta ikametgahında ağır ceza mahkemesinin olmaması halinde en yakın ağır ceza mahkemesi yetkili ve görevlidir.
Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat konusu ile ilgili alanında uzman Ceza Hukuku Avukatı ile görüşmek için aşağıdaki bölümden online avukat görüşme randevusu oluşturabilirsiniz.
Commenti