Tahkim Nedir? - Sözleşme Hukuku
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenmiş olan tahkim en basit anlatımıyla alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Taraflar yürütülen tahkim süreci ile devletin resmi yargılama makamları yerine tarafsız hakemlerce uyuşmazlığı çözüme kavuşturmayı amaçlarlar. Tahkim kurumu Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 407. Maddesi ve devamı hükümleri ile düzenlenmiştir. Günümüzde bilindiği üzere mahkemelerin ağır iş yükü nedeniyle devlet eliyle yürütülen yargılama süreçleri oldukça uzun sürebilmektedir. Tahkim yolu, bu ağır ve yavaş sisteme bir alternatif yol olarak geliştirilmiştir. Tahkim yargılamasına mahkemelerin yardımı, ancak kanunda açıkça izin verilmiş olan hallerde mümkündür. Özellikle, kanunun tahkime elverişsizliği yönünde belirleme yapmadığı sözleşme türlerinde, haksız fiillere ilişkin ihtilaflarda sıklıkla tahkim yoluna gidildiği görülmektedir.
Tahkim Türleri Nelerdir?
Tahkim uygulaması kural olarak ihtiyari olmakla birlikte ihtiyari ve zorunlu tahkim olarak ikiye ayrılabilir. İhtiyari tahkim yolunda uyuşmazlığın tarafları arasında, tarafların, sözleşme veya sözleşme dışı bir hukuki ilişkiden doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların tamamı veya bir kısmının çözümünün hakem veya hakem kuruluna bırakılması hususunda yaptıkları bir sözleşme ile doğar. Bu sözleşme ile hakem tayini de yapılabilmektedir. Zorunlu tahkim ise istisnai olarak spor faaliyetlerinde disiplin kararlarına dair işlemlere, toplu iş uyuşmazlıkların çözümü, tüketici işlemlerine dair uyuşmazlıklarda görülen bir tür olmakla birlikte zorunlu tahkimin varlığı halinde, taraflar devlet mahkemelerinde dava açamazlar.
Hangi Hallerde Tahkime Başvurulabilir?
Hukuk düzenimizde hangi türdeki ihtilaflı işlerin uyuşmazlıkların tahkime elverişlilik taşıdığı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 408. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili madde düzenlemesi şu şekildedir;
“Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki tarafın iradelerine tabi olmayan işlerden kaynaklanan uyuşmazlıklar tahkime elverişli değildir.”
Düzenlemeden anlaşılacağı üzere hukukumuzda kamu düzeninden kabul edilen uyuşmazlıklar için tahkim kabul edilmemiştir. Yani taraflar yalnızca üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri konularda tahkime başvurabileceklerdir. Özetle, Türk Hukukunda, tarafların iradeleri ile belirleyebilecekleri konuların dışında kalan uyuşmazlıklar tahkim yoluyla çözümlenemez.
Tahkim Sözleşmesinin Unsurları Nelerdir?
Tahkim sözleşmesi tahkime konu sözleşmenin içerisinde bir şart olarak ortaya konulabileceği gibi ayrıca yapılacak yazılı bir sözleşme olarak da kurulabilecektir. Sözleşmenin unsurları incelenecek olursa tahkim sözleşmesi kurulabilmesi için taraflar arasında halihazırda mevcut bir hukuki ilişki bulunmalıdır. Taraflar tahkime konu uyuşmazlığı da bu sözleşme içeriğinde belirlemiş olmalıdırlar. Örneğin taraflar “aramızdaki tüm hukuki ilişkilerde doğan uyuşmazlıklarda tahkim yoluna gidilecektir” gibi bir tahkim sözleşmesi kuramazlar çünkü hukukumuzda tahkimde belirlilik ilkesi benimsenmiştir. Burada yine örneklenecek olursa “aramızdaki satış sözleşmesinden doğacak tüm uyuşmazlıklarda tahkim yoluna gidilecektir” gibi belirlemeler ile tahkim sözleşmesi kurulabilecektir. Ayrıca tarafların tahkim sözleşmesinde, tahkim mahkemesini açıkça belirlemesi veya belirlenebilir olarak tespit etmeleri gerekir. Diğer bir unsur olarak uyuşmazlık tahkime elverişli olmalı ve tarafların her sözleşmede olduğu üzere tahkim sözleşmesi yapmak üzerine uyuşan iradeleri mevcut olmalıdır.
Tahkim Sözleşmesi Nasıl Sona Erer?
Tahkim sözleşmesi, tarafların karşılıklı ve birbirine uygun iradeleri ile kurulduğu üzere tarafların karşılıklı ve birbirine uygun iradeleri ile sonlandırılabilecektir. Sözleşme ile belirlenen hakemlerin ölümü veya görevi yapamayacak derecede malullüğü hallerinde de tahkim sözleşmesi sona erecektir.
Comments