Vakıf, dernekler gibi Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiş olan bir özel hukuk tüzel kişisidir.
Vakıflar, gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır (TMK m. 101/I).
Vakfın en önemli özelliği bir mal topluluğu olmasıdır, bu noktada kişi topluluğu olan dernekten ayrılır. Belirli bir amaca özgülenecek malvarlığı yeterli değil ise veya gelecekte bu şekilde sürdürülmesinin zor olacağı düşünülüyor ise veya kişi topluluğuna ilişkin düzenlemeler, kurulacak yapının çalışması için daha elverişli koşullar oluşturacak ise örgütlenmenin dernek şeklinde yapılması daha yerinde olacaktır.
Vakıf, ancak yeterli malvarlığı değerinin belirli ve sürekli bir amaca özgülenmesiyle kurulabilir. Vakıf gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulabilir.
Yeni vakıf kurma iradesi, noterde düzenleme şeklinde hazırlanan resmi senetle veya ölüme bağlı tasarrufla açıklanır.
Vakıf senedi noterde düzenleme şeklinde hazırlandıktan sonra veya ölüme bağlı kuruluyor ise ölüme bağlı tasarruf açıldıktan sonra mahkemeye başvurulması gerekir. Vakıf ancak mahkemenin vakfın tesciline karar vermesi ile kurulur.
Türk Medeni Kanunu’na uygun olarak kurulmuş olan vakıf tüzel kişisi, “yeni vakıf” olarak da adlandırılmaktadır; bunun dışında kalan vakıflar mazbut, mülhak, cemaat ve esnaf vakıfları olarak ayrılmaktadır (VK m.3).
Vakıf Kuruluş Süreci Nasıl Olur?
Derneklerden farklı olarak vakıflar resmi makamlara başvuru olmadan kurulamaz. Vakfın kurulması için gerekli şartların oluşup oluşmadığı mahkemelerce denetlenir. Vakıf, kuruluş şartlarının mevcut olduğunun tespiti hâlinde mahkeme nezdinde tutulan sicile tescil ile tüzel kişilik kazanır.
Mahkemelerin yetkisi kuruluş şartlarının mevcut olup olmadığının tespitinden ibarettir. Vakfın kuruluşu için gerekli şartlar yerine getirilmişse mahkemenin kuruluşa izin vermemek gibi bir yetkisi bulunmamaktadır, aksi yönde bir karara karşı kanun yolu açıktır.
Mahkemenin verdiği karar, tebliğ tarihinden başlayarak bir ay içinde, başvuran veya Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından temyiz edilebilir. Vakıflar Genel Müdürlüğü veya ilgililer, vakfın kurulmasını engelleyen sebeplerin varlığı hâlinde iptal davası açabilirler (TMK m. 103).
Kaç kişi ile kurulabilir?
Herhangi bir kişi sınırlaması yoktur, gerçek ya da tüzel kişiler vakıf kurabilirler. Örneğin Ali de B Anonim Şirketi de tek başlarına vakıf kurabilecek iken, ikisi bir arada da kurabilirler.
Kuruluş nasıl yapılır?
∙ Vakıflar, noterde düzenlenerek yapılacak bir resmi senetle kurulur.
∙ Ancak vakfın kurulması için asliye hukuk mahkemesine başvurularak tescilinin yapılması gereklidir.
Vakıflar, yerleşim yeri mahkemesinde tutulan sicile tescil ile tüzel kişilik kazanır.
∙ İlgili mahkeme, bu hususu Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne bildirir, ve Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde kayıt gerçekleşir.
∙ Söz konusu kayıt Resmi Gazete ’de yayınlanarak ilan olunur.
∙ Vakıf siciline tescil ile özgülenen mal ve haklar vakfa geçer.
Vakıf Senedinde neler bulunmalıdır, nasıl düzenlenmelidir?
Vakıf senedinde aşağıdakilerin yer alması gerekmektedir:
∙ Vakfın adı,
∙ Vakfın amacı,
∙ Özgülenen mal ve haklar, ve
∙ Örgütlenme ve yönetim şekli ile yerleşim yeri. Vakıf senedi, noterde düzenleme şeklinde hazırlanmalıdır. Noter ücreti belgelerin sayfa sayısına, vakfa özgülenen malvarlığının değerine, kurucuların sayısına göre değişiklik göstermektedir.
Kuruluş sonrası hangi işlemler yapılmalıdır?
∙ Vakıfların idare organlarında görev alanlar Vakıflar Genel Müdürlüğüne mal bildiriminde bulunmak zorundadırlar.
∙ Bütün vakıfların, Vakıflar Genel Müdürlüğü ile olan her türlü işlemlerinde önce bağlı bulundukları Vakıflar Bölge Müdürlüğü yoluyla yazışmaları gereklidir.
∙ Vakıfların doğrudan Vakıflar Genel Müdürlüğü ile yaptıkları yazışmalar işleme konulmaz.
Vakıflarda Üyelik Durumu
Vakıf, bir mal topluluğu olduğu için, örgütlenmesi kişi topluluğu olan dernekten farklıdır. Derneklerde kişi unsuru ön planda olduğu için üyelik sistemi ve üyelerden oluşan bir genel kurulun varlığı önemlidir. Bu nedenle derneklerde genel kurul zorunlu bir organdır. Vakıf ise mal topluluğu olduğu için kişiler bir unsur değildir. Her ne kadar uygulama farklı olsa da, esasen vakfa üyelik, vakfın hukuki yapısına uygun değildir. Vakıflarda önemli olan belirli bir amacı gerçekleştirmeye yönelik malvarlığının tahsisi ve malvarlığını bu yönde yönetecek bir organın varlığıdır.
Tüm bu nedenlerle derneğin zorunlu organları genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kurulu iken vakfın tek zorunlu organı “yönetim organıdır” (TMK m. 109). Diğer organlar ihtiyaca göre yer verilebilecek seçimlik organlardır.
Anayasa Mahkemesi 2008 yılında Medeni Kanun’da yer alan “Vakıflarda üyelik olmaz” hükmünü kaldırarak vakıflara üye olunabilmesinin yolunu açmıştır. Buna göre; ilgili vakfın senedinde üyeliğe ilişkin madde var ise, üyelik mümkündür. Vakıflara üyelik, vakıf senedinde düzenlenecek şartlara göre belirlenecektir. Örneğin vakıflar, vakıf senedinde; mütevelli heyetinin gerçek veya tüzel kişilerden üye seçebileceğini, yurtiçi veya yurtdışından üyeler alınabilineceğini, üyelik aidatlarını, üyelikten çıkarma koşullarını kararlaştırabilirler.
İdare, Temsil ve İşleyiş Hususu
Vakıfların yönetim organının bulunması zorunludur. Vakıflara ilişkin olarak kurucuların sayısında herhangi bir sınırlama olmadığından yönetim organı tek kişiden oluşur ise yönetici veya mütevelli, birden çok kişiden oluşursa yönetim kurulu veya mütevelli heyeti olabilir. Vakfın yönetim organına ilişkin ayrıntılar vakıf senedinde belirlenebilir. Vakfeden, vakıf senedinde belirtilmesi şartıyla başka organlar da gösterebilir. Yeni vakıfların yönetim organı vakıf senedine göre oluşturulur ve bu vakıfların yönetim organlarında görev alanların çoğunluğunun, Türkiye'de yerleşik bulunması gerekir.
Vakıfların Denetimi
Mülhak, cemaat, esnaf vakıfları ile yeni vakıflarda iç denetim esastır. Vakıfların, vakıf senedindeki hükümleri yerine getirip getirmedikleri, vakıf mallarını amaca uygun biçimde yönetip yönetmedikleri ve vakıf gelirlerini amaca uygun olarak harcayıp harcamadıkları Vakıflar Genel Müdürlüğü ve üst kuruluşlarınca denetlenir. Vakıfların denetimi, varlığı halinde ilgili organlar veya bağımsız denetim kuruluşları tarafından gerçekleştirilir. Yönetim organı, her takvim yılının ilk üç ayı içerisinde vakfın bir önceki yıla ait malvarlığı durumunu ve çalışmalarını bir rapor halinde ilgili denetim organına bildirir ve durumun uygun araçlarla yayınlanmasını sağlar. Vakıf yöneticileri, en az yılda bir defa yapılacak iç denetim raporları ile sonuçlarını, rapor tarihini takip eden iki ay içerisinde Genel Müdürlüğe bildirir. Vakıfların amaca ve yasalara uygunluk denetimi ile iktisadi işletmelerinin faaliyet ve mevzuata uygunluk denetimi Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılır.
Vakıflar ve Gayrimenkul Hukuku konusu ile ilgili uzman gayrimenkul hukuku avukatı ile görüşmek için aşağıdaki bölümden online avukat görüşme randevusu oluşturabilirsiniz.
Comments