Kişinin mirasçılarına bıraktığı mal varlığının adil ve hukuka uygun bir şekilde paylaşılması, miras hukukunun temel amacıdır. Ancak miras paylarının hesaplanması süreci bazı durumlarda karmaşık olabilir. Miras paylarının hesaplanmasında, mirasçıların derecesi, varsa vasiyetname veya yasal mirasçılar arasındaki anlaşmazlıklar gibi faktörler önemli rol oynar. Bu yazıda, miras paylarının hesaplanmasının temel prensiplerini ve faktörlerini ele alarak, mirasçılara ve mirasçılık hukukuna dair bir yol haritası sunmayı amaçlıyoruz.
Miras Payı Kavramı ve Temel İlkeler
Miras Payı Nedir?
Miras payı, bir kişinin ölümü durumunda mirasçılara düşen mal varlığının, yasal düzenlemeler veya vasiyetnameye göre belirlenen payıdır. Miras payı, mirasçıların, miras bırakanın mal varlığından hak sahibi oldukları payı ifade eder. Miras payları, mirasçıların derecesine, yasal düzenlemelere ve varsa vasiyetnameye göre belirlenir. Miras payı, miras bırakanın mal varlığının adil ve hukuka uygun bir şekilde paylaşılmasını sağlayan önemli bir kavramdır.
Yasal Mirasçıların Pay Oranları Nasıl Hesaplanır?
Yasal mirasçılar arasındaki paylaşım, miras bırakanın varsa eşi, çocukları, anne-babası ve diğer yakın akrabaları arasında yasal mirasçı paylarının oranına göre gerçekleşir. Bu paylaşım, miras bırakanın varsa vasiyetname veya diğer hukuki düzenlemeleri tarafından değiştirilebilir. Örneğin miras bırakanın eşinin miras payı hangi zümreyle birlikte mirasçı olduğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Birinci Derece Mirasçılar:
Birinci zümrede yer alan mirasçılar, miras bırakanın çocuklarıdır. Eğer miras bırakanın çocukları yaşıyorsa, mirasın birinci derece mirasçılara yasal mirasçı paylarına göre dağıtılması gerekmektedir. Miras bırakanın eşi miras bırakandan önce vefat etmişse, miras bırakan vasiyetname ile herhangi bir paylaşım oranı belirlememişse, miras payı çocuklar arasında eşit olarak paylaşılır.
Miras bırakanın eşinin hayatta olması durumunda mirasın ¼ kadarı sağ kalan eşindir. Kalan ¾ ‘lük kısım miras bırakanın çocukları arasında eşit olarak paylaşılır.
İkinci Derece Mirasçılar:
Eğer miras bırakanın çocukları hayatta değilse, mirasın ikinci zümredeki mirasçılara geçmesi söz konusu olur. Eğer miras bırakanın anne-babası hayatta değilse, miras kardeşlere geçebilir.
Miras bırakanın sağ kalan bir eşinin varlığı halinde miras payı oranı ½ ‘dir. Kalan ½ lik kısım ikinci zümre mirasçıları arasında eşit olarak paylaşılır.
Üçüncü Derece Mirasçılar:
Birinci ve ikinci derece mirasçılar bulunmadığında, miras bırakanın büyük anne ve büyük babası mirastan pay alır. Büyük anne ve büyük babanın miras bırakandan önce ölmüş olması halinde alt soyları halefiyet yoluyla mirasçı olurlar.
Mirasın üçüncü zümre ile paylaşılması durumunda, bırakının sağ kalan eşi mirastan ¾ oranında pay alır.
Miras bırakanın üçüncü zümreden herhangi bir mirasçısının bulunmaması durumunda sağ kalan eş mirasın tamamına hak kazanır.
Vasiyetnamenin Varlığında Miras Payları Nasıl Hesaplanır?
Vasiyetname varlığında miras payları, miras bırakanın vasiyetname ile belirlediği düzenlemelere göre şekillenir. Vasiyetname, yasal mirasçıların miras paylarını değiştirebilir veya yeni mirasçılar ekleyebilir. Ancak, vasiyetname ile yapılan düzenlemelerin, yasal düzenlemeler ve miras hukuku tarafından belirlenen belirli sınırlamalara tabi olduğunu unutmamak önemlidir. Örneğin kural olarak vasiyetname ile saklı paylara ilişkin düzenleme yapılamaz.
Saklı Pay Nedir?
Saklı pay, miras hukukunda önemli bir kavramdır ve vasiyetname varlığında miras paylarının belirlenmesinde dikkate alınır. Saklı pay, yasal mirasçıların, miras bırakanın vasiyetname ile belirlediği düzenlemelere rağmen korunan paylarını ifade eder. Yani, miras bırakan vasiyetinde, yasal mirasçılara ayrılan paylarda sınırlama yapamaz veya mirasçıları tamamen yok sayamaz. Yasalar tarafından belirlenen saklı pay hükümleri, miras bırakanın mal varlığının adil ve hukuka uygun bir şekilde paylaşılmasını sağlamak amacıyla konmuştur.
Vasiyetname ile yapılan düzenlemeler, saklı pay hükümlerine uygun olmalıdır. Aksi takdirde, saklı pay hükümlerine aykırı olan bir vasiyetname hükümsüz sayılabilir veya saklı pay sahipleri tarafından itiraz edilebilir.
Saklı Paya Sahip Mirasçılar Kimlerdir?
Saklı paya sahip mirasçılar miras bırakanın alt soyu, eşi ve anne babasıdır. Saklı pay sahibi mirasçıların saklı pay oranları farklılık göstermektedir.
Alt Soyun Saklı Pay Oranı:
Miras bırakanın çocuklarının saklı pay oranı yasal miras payının ½ si oranındadır.
Anne ve Babanın Saklı Pay Oranı:
Miras bırakanın anne ve babası da mirasçılar olarak saklı pay sahibidirler. Miras bırakanın anne ve babasının saklı payları yasal miras paylarının ¼’ ü kadardır. Miras bırakanın tüm üst soyları için bu oran geçerlidir.
Miras Bırakanın Eşinin Saklı Pay Oranı:
Miras bırakanın eşinin saklı pay oranı da miras payı gibi birlikte mirasçı olduğu zümreye göre değişmektedir.
Sağ kalan eşin, miras bırakanın çocukları ile birlikte mirasçı olması halinde saklı payı, yasal miras payının tamamı kadardır.
Sağ kalan eşin miras bırakanın anne ve babası ile birlikte mirasçı olması halinde, saklı pay miktarı yasal miras payının tamamı kadardır.
Sağ kalan eşin miras bırakanın büyük anne ve büyük babası ile birlikte mirasçı olması durumunda saklı payı, yasal miras payının ¾’ü kadardır.
Miras bırakanın sağ kalan eşinden başka yasal mirasçısı bulunmaması durumunda da, sağ kalan eşin saklı payı yasal miras payının ¾’ü kadardır.
Saklı Payı İhlal Edilen Mirasçı Hangi Davaları Açabilir?
Saklı payı ihlal edilen mirasçı Tenkis davası açarak saklı payının korunmasını sağlayabilir. Mirasçı vasiyetname ile saklı payının ihlal edildiğini öğrense dahi miras bırakan ölmeden tenkis davası açamaz. Bu durumda tenkis davası saklı payın ihlali sonucunda kazanım elde eden tarafa karşı açılır. Birden fazla mirasçının yasal payının ihlal edilmesi durumunda mirasçılar birlikte ya da ayrı ayrı dava açabilirler. Mirasçılar miras paylarının ihlal edildiğini öğrendikten sonra 1 yıl içerisinde tenkis davası açmak zorundadırlar. Ancak ihlalin vasiyetname ile yapılması durumunda vasiyetname okunduktan itibaren 10 yıl içinde dava açılabilir. Tenkis davasında görevli ve yetkili mahkeme miras bırakanın son yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesidir.
Comments