Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin tanımı TBK madde 611’de verilmiştir; “Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bakım borçlusunun bakım alacaklısını ölünceye kadar bakıp gözetmeyi, bakım alacaklısının da bir malvarlığını veya bazı malvarlığı değerlerini ona devretme borcunu üstlendiği sözleşmedir.” Doktrinde, bu sözleşmenin farklı tarifleri yapılmıştır. Ancak özet olarak bu sözleşme türü taraflardan birinin diğerini kendisine yaşamı boyunca bakıp gözetmesine karşılık, bir malvarlığı değerini sağlararası veya ölüme bağlı tasarrufla devrettiği talih ve tesadüfe bağlı, tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Türleri Nelerdir?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin bakım alacaklısının karşı edimini yerine getirme tarzına göre iki türü bulunmaktadır. Türk Borçlar Kanunu’nda, ölünceye kadar bakma sözleşmesini düzenleyen hükümler arasında bu ayrımı belirtmek üzere, TBK madde 611/2’de “Bakım borçlusu, bakım alacaklısı tarafından mirasçı atanmışsa, ölünceye kadar bakma sözleşmesine miras sözleşmesine ilişkin hükümler uygulanır.” Bu hüküm gereğince, ölünceye kadar bakma sözleşmesinde bakım alacaklısı edimini ölüme bağlı bir tasarrufla yerine getirecekse, ortada miras hukuku nitelikli ölünceye kadar bakma sözleşmesi vardır ve miras hukuku hükümleri uygulanır. Ancak, bakım alacalısının edimini, ölüme bağlı bir tasarrufla değil de sağlararası bir kazandırmayla yerine getirmesi halinde ise, borçlar hukuku nitelikli ölünceye kadar bakma sözleşmesi vardır ve borçlar hukuku hükümleri uygulanır. Bu sebeple sözleşme türüne göre, miras hukukuna tabi sözleşme veya borçlar hukukuna tabi sözleşme ortaya çıkar.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Tarafları Kim?
Bu sözleşme türünde bakım yükümlüsü (bakacak kişi) ve bakım alacaklısı (bakılacak kişi) olmak üzere 2 taraf bulunur. Bakım alacaklısı ölünceye kadar bakma sözleşmesinin niteliği gereği, ancak gerçek bir kişi olabilir. Çünkü bu sözleşme ile amaçlanan, bakım alacaklısının sözleşmenin kurulmasından ölünceye kadar olan süre zarfındaki, ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Sözleşme gereğince sosyal ihtiyaçların karşılanması istendiği için ve sosyal ihtiyaçlara yalnızca gerçek kişiler ihtiyaç duyacağından bakım alacaklısı mutlaka gerçek kişi olmalıdır.
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinde bakım borçlusunun bakım alacaklısı gibi gerçek kişi olması zorunlu değildir. Bakım borçlusunun kanun gereğince de gerçek yada tüzel kişi olma imkanı vardır. Bakım ve gözetim edimlerinden nitelikleri gereği gerçek kişiler tarafından yerine getirilme mecburiyetleri olmadığından herkes tarafından yerine getirilebilir. TBK madde 612/2’de “Sözleşme, Devletçe tanınmış bir bakım kurumu tarafından yetkili makamların belirlediği koşullara uyularak yapılmışsa…”şeklinde ifade edilmiştir. Kanun maddesinde de açıkça belirtildiği üzere bakım borçlusu tüzel kişiliğe sahip kurum olabilir. Bakım borçlusu hem kamu hem özel tüzel kişisi olabilir bu konuda seçim hakkı bakım alacaklısına aittir.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Şekli
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi için zorunlu bir şekil şartı kabul edilmiştir. Taraflar geçerli bir sözleşme yapmak istiyorlarsa resmi şekil şartına uymak zorundadırlar. MK madde 612’de “Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, mirasçı atanmasını içermese bile, miras sözleşmesi şeklinde yapılmadıkça geçerli olmaz” hükmü ile kabul edilen geçerlilik şekli miras sözleşmesi şeklidir. Şekil şartı miras hukuku nitelikli sözleşmede de borçlar hukuku nitelikli sözleşmede de aranır. Bakım alacaklısı çoğu zaman yaşlı, hasta, kimsesiz ya da kendisi ile yeteri kadar ilgilenecek bir yakını olmayan, bunun yanı sıra aldatılması ve menfaatlerinin zarara uğratılması ihtimal dâhilinde olan kimse olduğu için, bakım alacaklısının menfaatlerini korumak açısından ölünceye kadar bakma sözleşmesi resmi şekilde düzenlenme zorunluluğu getirilmiştir.” Aynı zamanda bakım borçlusu ise kapsamını ve süresini önceden belirleyemediği bir bakım ve gözetim borcu altına girmektedir. Bu nedenle bakım borçlusunun da daha iyi düşünmesini sağlamaktadır.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Nasıl Yapılır?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin her iki türü de miras sözleşmesi şeklinde yapılır . MK madde 545’de “miras sözleşmesinin geçerli olması için resmi vasiyetname şeklinde düzenlenmesi gerekir.” diye belirtmiştir. MK madde 532/1’de “Resmi vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmi memur tarafından düzenlenir” şeklinde hükümde belirtilmiştir. Aynı maddenin ikinci fıkrasında da resmi vasiyetnameye resmiyet kazandıracak olanların kimler olduğu belirtilmiştir. MK madde 532/2 “resmi memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu konuda yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir.” Miras sözleşmesi vasiyetnameden farklıdır. Bu nedenle, miras sözleşmesinin yapılmasında bazı farklılıklar ortaya çıkar. MK madde 545/2’e göre” Sözleşmenin tarafları, arzularını resmi memura aynı zamanda bildirirler ve düzenlenen sözleşmeyi memurun ve iki tanığın önünde imzalarlar”. Ölünceye kadar bakma sözleşmesin resmi şekilde yapılması, geçerli olabilmesi için bir zorunluluktur, bu biçime uyulmaksızın yapılan ölünceye kadar bakma sözleşmesi geçersizdir. Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin resmi şekle uyulmadan yapılması durumunda sözleşme geçersiz olacaktır.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde Değişiklik Yapılabilir mi?
Kural olarak resmi şekilde yapılan ölünceye kadar bakma sözleşmesinde sözleşme kurulduktan sonra yapılan esaslı değişiklikler de resmi şekilde yapılması gerekmektedir. TBK madde 12/1 de “Kanunda yazılı şekilde yapılması öngörülen bir sözleşmenin değiştirilmesinde de yazılı şekle uyulması zorunludur…” denilmiştir. Her ne kadar bu madde de yazılı şekilde yapılan sözleşmelerden bahsediliyor olsa da kıyas yoluyla bu maddeyi resmi şekle tabi sözleşmeler içinde uygulayabiliriz. Sözleşmelerde yalnızca esaslı noktalara ilişkin değişiklikler yapılmaz eğer yapılan değişiklikler ikinci derece deki noktalarla ilgili ise bunlar sözleşmeyi tamamlayıcı niteliktedir ve kuruluş şekliyle değiştirilmesi zorunlu değildir. Miras sözleşmesi niteliğindeki sözleşmeler için de bu kural geçerlidir.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde Zamanaşımı?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi için kanunda özel bir zamanaşımı süresi belirtilmemiştir. Ancak bakım alacağı da diğer tüm alacaklar gibi zamanaşımına uğrar. Türk borçlar kanundaki genel hükümler ölünceye kadar bakma sözleşmesine de uygulanır. Bakım borçlusunun yükümlü olduğu bakım ve gözetim borcu dönemlere bağlı olarak ortaya çıkar. Bu durumda bakım borçlusu belirli zamanlarda borcunu ifa eder. Dönemsel edimler için beş yıllık zamanaşımı süresi uygulanır. Ancak ölünceye kadar bakma sözleşmesiyle birlikte ortaya çıkan kök hak olan asıl alacak süresi genel zamanaşımı süresi olan on yıllık zamanaşımına tabidir. Zamanaşımı dolduğunda dönemsel edimlerin zamanaşımı dolmasa dahi tüm alacak hakları zamanaşımına uğrayacaktır.