Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), cezalandırmaya alternatif bir cezanın bireyselleştirilmesi kurumudur. Bu kurum kısaca HAGB olarak ifade edilmektedir. HAGB nihai bir mahkumiyet hükmü değil, askıda olan bir mahkeme kararıdır. Ceza Muhakemesi Kanunu madde 231 HAGB ile hükümleri düzenlemektedir. Bu kurumda sanık hakkında verilen hapis cezası doğrudan hüküm doğurmayacaktır. Bir diğer ifade ile HAGB kararı kesinleşince sanık hükümlü sıfatını almayacaktır. Sanık 5 yıllık denetim süresi içerisinde yeni bir suç işlemez ve denetim yükümlülüklerine uygun hareket ederse ceza ortadan kalkacak ve davanın düşmesine karar verilecektir. Dolayısıyla sanık hakkında verilen hapis cezası verilmemiş gibi etki doğuracaktır. Bu kurum ile cezaların bireyselleştirilmesi, suç işlenmesinin önlenmesi ve suçluların caydırılması amaçlanmaktadır.
Hapis cezasının ertelenmesi ve seçenek yaptırımlara çevirme gibi kurumlarda hükmün etkisi devam etmektedir. Bu kurumlarda alternatif infaz yöntemleri uygulanmaktadır. Ayrıca hapis cezası ertelenen veya seçenek yaptırımlara çevrilen sanıkların varsa memuriyetleri de sona erecektir.
CMK md.231/6'ya göre hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararında hapis cezası hakkında erteleme kararı ve seçenek yaptırımlara çevrilme kararı verilemez. Aynı maddenin 7. fıkrasında mahkemenin HAGB kararında sanık hakkında beş yıllık denetim süresi belirleyeceği hükmü yer almaktadır. Bu süre içerisinde sanık ile ilgili kasten bir suç nedeni ile bir daha HAGB kararı verilemeyecektir.
Mahkemenin HAGB kararı için engel durumu bulunmayan sanıkla ilgili olarak HAGB kararının verilip verilmeyeceğini tartışması gerekmektedir. Ayrıca mahkeme neden HAGB kararı vermediğini hüküm gerekçesinde belirtmelidir. Yargıtay 8. Ceza Dairesi bu hususa paralel bir karar vermiştir. Mahkeme tarafından yapılan yargılamada sanığın HAGB kararı için engel mahkumiyeti bulunmamaktadır. Ayrıca mahkeme, sanığın yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık nedeni ile bir daha suç işlemeyeceği kanaatine sahip olarak cezanın ertelenmesine karar vermiştir. Söz konusu karar temyiz edilerek Yargıtay'ın önüne gelmiştir. Yargıtay 8. Ceza Dairesi sanığa HAGB kararını isteyip istemeyeceğinin sorulması ve duruşmadaki tutum ve davranışlarına göre yeniden suç işleyip işlemeyeceğine kanaat getirilmesi gerektiğine hükmetmiştir. (Yargıtay 8. Ceza Dairesi 2020/8462 E. , 2021/23409 K.)
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Şartları Nelerdir?
Mahkemenin HAGB kararı verebilmesi için bazı şartların bulunması gerekmektedir. Söz konusu şartlar olmadan HAGB kararı verilemez. HAGB kararı için gereken şartlar şu şekildedir;
Yargılama konusu suçun HAGB kararı verilemeyecek suçlardan olmaması gerekir,
Mahkemenin hükmettiği hapis cezası 2 yıl veya daha az bir ceza olmalıdır,
Sanığın daha önce kasıtlı bir suç nedeni ile hükümlü olmamış olması gerekmektedir,
Suç nedeni ile mağdur veya kamu zarara uğramışsa bu zarar giderilmelidir,
Sanık HAGB kararını kabul etmelidir,
Mahkemece, sanığın yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması gerekir.
HAGB kararı verilemeyecek suçlar bir sonraki başlık altında incelenecektir. Bu nedenle detaylı açıklamalar o başlık altında yer alacaktır. (Not:Buradan o başlığa bağlantı yapılabilir)
Mahkemenin hükmettiği hapis cezası 2 yıl veya daha altı bir hapis cezası olmalıdır. Burada dikkat edilmesi gereken husus mahkemenin vereceği sonuç cezadır. HAGB verilemeyecek suçlardan olmadığı takdirde diğer tüm suçlar için HAGB kararı verilebilir. Mahkeme örneğin; kişisel verileri hukuka aykırı olarak ele geçirmek veya yaymak, kasten yaralama, hırsızlık, tehdit, şantaj suçları için HAGB kararı verebilir. Ayrıca kasten veya taksirle işlenen tüm suçlar için HAGB kararı verilmesi mümkündür.
Sanık kasten bir suç nedeni ile hüküm giymişse mahkeme HAGB kararı veremez. Ancak sanık taksirle bir suç işlemiş olması HABG kararı verilmesi için bir engel değildir. Bununla beraber sanığın adli sicil kaydında daha önceden aldığı hapis cezası silinmişse veya silinme koşulları oluşmuşsa mahkemenin sanık hakkında HAGB kararı vermesi mümkündür. Doğrudan verilen adli para cezası hakkında mahkemenin HAGB kararı verme yetkisi vardır. Ancak hapis cezası adli para cezasını çevrilmişse mahkeme HAGB kararı veremez.
HAGB kararı verilebilmesi için suç nedeni ile mağdur veya kamu zarara uğramışsa sanığın bu zararı gidermesi gerekmektedir. Yargıtay Ceza Genel Kuruluna göre burada kastedilen zarar maddi zarardır. Manevi zararlar için zararın giderilmesi istenemeyecektir. Maddi zararı sanık adına başka birisi de giderebilir. Ayrıca suç nedeni ile herhangi bir zarar doğmamışsa bu şart aranmayacaktır.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilemeyecek Suçlar
Kanun koyucu hem CMK'da hem de diğer kanunlarda yapmış olduğu düzenlemelerle HAGB kararı verilemeyecek suçları belirlemiştir. Örneğin Disiplin Mahkemelerinde verilen kararlar hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemez. (Disiplin Mahkemeleri Kanunu md.63/2) Aşağıda yer alan suçlar hakkında mahkeme bu kararı veremeyecektir. Hakkında HAGB kararı verilemeyecek suçlar şunlardır;
Disiplin Mahkemeleri Kanununda yer alan disiplin suçları,
İmar kirliliği suçu,
Karşılık çek düzenleme suçu,
İnkılap kanunlarında yer alan suçlar (CMK md.231/14)
Mahkeme tarafından verilen disiplin ve tazyik hapisleridir.
Yargıtay 7. Ceza Dairesi HAGB kararlarının dava konusu eşyanın müsaderesi ya da iadesi kararlarını da kapsayacağına hükmetmiştir. Bu nedenle eşya müsaderesi ya da iadesi kararları için de itiraz kanun yoluna başvurmak gerekmektedir. (7. Ceza Dairesi 2021/13674 E. , 2021/18003 K.)
Bununla birlikte mahkeme ceza erteleme ve seçenek yaptırımlara karar vermeden önce HAGB kurumunu değerlendirmelidir. Bu hususla ilgili olarak Yargıtay Ceza Genel Kurulu'na göre sanığın HAGB'yi kabul etmediğine dair bir beyanının olmaması halinde mahkeme öncelikle HAGB kurumunu değerlendirmelidir. (Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2018/592 E. , 2021/255 K.)
Ayrıca Yargıtay Ceza Genel Kurulu bir başka kararında ceza miktarının yüksek belirlenerek HAGB ve erteleme kurumlarını yasal olarak imkansız hale getirilmesinin hukuka aykırı olduğuna karar vermiştir. Söz konusu kararında Ceza Genel Kurulu mahkemenin sadece varsayıma dayanarak alt sınırın üzerinde karar vermesinin ceza erteleme ve HAGB kurumlarını yasal olarak devre dışı bıraktığına vurgu yapmıştır. Yüksek Mahkeme bu kararın TCK md.3'te yer alan hakkaniyet, kanun önünde eşitlik ve orantılılık ilkelerine de aykırı olduğuna hükmetmiştir. (Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2016/934 E. , 2021/241 K.)
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı nihai bir mahkumiyet hükmü değildir. Bu sebeple Yargıtay Hukuk Genel Kurulu HAGB kararının hukuk hakimini bağlamayacağına hükmetmiştir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/1352 E. , 2021/476 K.)
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Sonrası Suç İşleme
Ceza Muhakemesi Kanunu md.231/11 HAGB kararı verildikten sonra suç işlenmesi haline ilişkin hükümler düzenlemiştir. Buna göre 5 yıllık denetim süresi içerisinde yeni bir suç işlendiği takdirde mahkeme hükmü açıklayacaktır. Fakat denetim süresi içerisinde işlenen suçun kesinleşmesi gerekmektedir. Denetim süresinde işlenen suç kesinleşmeden hükmün açıklanması mümkün değildir.
Denetim süresinde işlenen yeni suç kesinleşince mahkemenin vermiş olduğu HAGB kararı ortadan kalkacak ve mahkeme hükmü açıklayacaktır. Fakat, mahkemenin hükmü açıklayabilmesi için yeniden bir duruşma açması gerekmektedir. Duruşma sonunda mahkeme hükmü açıklarsa hüküm ile ilgili gerekçe yazmak zorundadır. Yargıtay 4. Ceza Dairesi bu yönde hüküm açıklandıktan sonra gerekçesiz verilen bir mahkeme kararını bozmuştur. (4. Ceza Dairesi 2021/35038 E. , 2021/29962 K.) Ancak hapis cezasının infaz edilmesi için kararın istinaf edilmemesi ve ya istinaf ve temyiz taleplerinin reddedilmesi üzerine kesinleşmesi gerekmektedir.
HAGB kararı sonrası suç işleme kamuoyunda HAGB kararına uyulmaması nedeniyle açılış olarak bilinmektedir. Ayrıca denetim yükümlülüklerine uyulmaması durumunda da mahkeme hükmü açıklayacaktır. Ancak mahkemenin, sanığın yükümlülükleri yerine getirememesi göz önünde bulundurarak cezanın yarısına kadar kısmının infaz edilmemesine veya koşulları varsa hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara karar vermesi mümkündür.
Denetim süresi içerisinde sanık yeni bir suç işler veya denetim yükümlülüklerine uymazsa hüküm açıklanacaktır. HAGB bozulması olarak tabir edilen HAGB kararından sonra hükmün açıklanması ile istinaf süreci başlayacaktır. Sanık ve müdafisinin (avukatı) açıklanan hüküm için istinaf başvurusunda bulunması mümkündür.
Yargıtay 11. Ceza Dairesi denetim süresi içerisinde yeni bir suç işlenmesi şartının yerine gelmesi için ikinci hükmün teknik anlamda kesinleşmiş olması gerektiğine karar vermiştir. Söz konusu ikinci hüküm kesinleşmediğinden Yargıtay temyiz incelemesi sırasında mahkemenin kararını bozmuştur.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına İtiraz
Ceza Muhakamesi Kanunu madde 231/12'ye göre HAGB kararına itiraz mümkündür Ancak sanık ve müdafi bu kararı için istinaf başvurusunda bulunamaz. Buna göre CMK md. 268'e göre karara itiraz etmek gerekecektir. Karara itiraz 7 gün içinde kararı itiraz eden mahkemeye dilekçe vermek veya mahkeme katibine beyanda bulunmak sureti ile yapılmalıdır. Kararı veren mahkemeye göre itiraz mercileri de değişmektedir.
Kararı asliye ceza mahkemesi hakimi vermişse sanık ve/veya müdafi itirazı yargı çevresindeki ağır ceza mahkemesine yapmalıdır. Ancak HAGB kararını ağır ceza mahkemesi vermişse numara olarak kendisini takip eden ağır ceza mahkemesine, son numaralı daire için birinci daireye itiraz etmek gerekmektedir. Ancak o yerde ağır ceza mahkemesi bulunmamakta ise en yakın yerdeki ağır ceza mahkemesine itiraz mümkündür. Örneğin; İstanbul 3. Ağır Ceza Mahkemesinin vermiş olduğu kararın itiraz incelemesinin İstanbul 4. Ağır Ceza Mahkemesi yapacaktır. Ancak itiraz dilekçesinin İstanbul 3. Ağır Ceza Mahkemesine sunulması gerekmektedir.
HAGB kararına karşı itiraz süresinin başlaması için gerekçeli kararın sanığa tebliğ edilmesi şarttır. Gerekçeli kararın sanığa tebliğ edilmediği bir olayda Yargıtay Ceza Genel Kurulu HAGB kararının kesinleşmediğini belirterek mahkemenin kararını bozmuştur. (Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2018/186 E. , 2021/342 K.)
HAGB kararına karşı yanlışlıkla istinaf veya temyiz başvurusunda bulunulması durumunda ne olacaktır? Söz konusu durum CMK md.264/1'e göre kabul edilebilir bir başvuruda kanun yolunun belirlenmesinde yanılma olduğundan sanığın kanun yolu hakları ortadan kalkmayacaktır. Bu durumda başvuruyu alan yargı organı CMK md.264/1'e göre kanun yolununun belirlenmesinde yanılma hükümlerini uygulayacaktır. Örneğin HAGB kararına karşı istinaf başvurusunda bulunulması halinde Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairesi başvuruyu itiraz olarak değerlendirip dosyayı ilgili mahkemeye gönderecektir.
Ayrıca belirtmek gerekir ki Anayasa Mahkemesi HAGB kararına itirazı öngören CMK md.231/12'yi iptal etmiştir. Fakat TBMM'ye yeni bir yasal düzenleme yapmak için 9 ay süre vermiştir. Bu süre içerisinde HAGB kararı ile ilgili itiraz hükümleri uygulanmaya devam edecektir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Denetim Süresi
HAGB kararı denetim süresi CMK md. 231/5 uyarınca beş yıldır. Çocuk Koruma Kanunu md.23 uyarınca çocuklarda denetim süresinin 3 yıldır. Bu süre içerisinde sanığın kasten yeni bir suç işlememesi ve denetim yükümlülüklerine uyması gerekmektedir. Aksi takdirde hüküm açıklanıp karar kesinleşince hükmün infaz edilmesi gerekmektedir. Bununla beraber denetim süresi içerisinde dava zamanaşımı duracaktır.
Denetim süresi HAGB kararı kesinleştikten sonra başlayacaktır. Dolayısıyla karar kesinleşmeden sanığın yeni bir suç işlemesi halinde hüküm açıklanmayacaktır. Konu ile ilgili olarak Yargıtay 8. Ceza Dairesi bir kararında HAGB kararının kesinleşmemesi nedeniyle denetim süresinin başlamayacağı, bu sebeple denetim süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlendiğinden bahsedilemeyeceğine belirtmiştir. (8. Ceza Dairesi 2021/8069 E. , 2021/23412 K.)
Mahkeme denetim süresi içerisinde kasten başka bir suç nedeni ile HAGB kararı veremez. Ancak denetim süresi bittikten sonra aynı sanık hakkında HAGB kararı verilmesi mümkündür. Yargıtay'ın temyiz incelemesi yaptığı bir dosyada ilk derece mahkemesi sanığa daha önceden HAGB kararı verildiğini gerekçe göstererek sanık hakkında HAGB kararı vermemiştir. Yargıtay 4. Ceza Dairesi mahkemenin gerekçesinin kanuni olmadığına hükmetmiştir. Bozma gerekçesinde CMK'da sanık hakkında HAGB kararı verilebilmesi için sanığın daha önce HAGB kararı almaması gerektiği şeklinde bir kanuni şartın olmadığına yer vermiştir. (4. Ceza Dairesi 2019/5865 E. , 2021/29957 K.)
Ceza Muhakemesi Kanunu md.231/8'e göre mahkeme 1 yılı geçmeyecek şekilde denetimli serbestlik kararı verebilecektir. Denetimli serbestlik olarak mahkeme sanık hakkında aşağıdaki yükümlülüklere karar verebilir:
Sanık bir meslek veya sanat sahibi değilse meslek veya sanat eğitimi alması
Bir meslek veya sanat sahibi ise bir kamu veya özel sektörler ücretli olarak çalıştırılması
Belli yerlere gitmekten yasaklanması
Belli yerlere gitmesi
Mahkeme tarafından takdir edilecek başka bir yükümlülüğü yerine getirmesi.
HAGB sicile işler mi?
HAGB kararı adli sicile işlemez. Çünkü HAGB kararı nihai bir hüküm olmadığı için hukuk aleminde etki doğurmayacaktır. Bu sebeple haklarında HAGB kararı verilen kişiler memur olabilirler veya memurlarsa memuriyeti devam edebilir. Ayrıca HAGB kararı ayrı bir sistemde kaydedilir. HAGB kararı ile sanık hakkında bir denetim süresi belirlenmektedir. Bu süre içerisinde sanık hakkında denetim yükümlülükleri uygulanmaktadır.
Hagb 5 yıl doldu ne yapmalıyım?
5 yıllık süre dolduğunda sanığın başka bir talepte bulunmasına gerek kalmadan CMK md.231/10'a göre mahkeme hükmü ortadan kaldırarak davanın düşmesine karar verecektir. Ancak 5 yıllık sürenin dolmasına rağmen mahkeme davayı düşürmemişse davanın düşürülmesini talep eden bir dilekçe yazarak talepte bulunabilirsiniz.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması ile ilgili itiraz ve işlemleri yapmak için detaylı ceza hukuku bilgisine ve deneyimine sahip olmak gerekmektedir. Bu sebeple hukuk büromuzda yer alan ceza hukuku hizmetlerimizden yararlanabilirsiniz.
Ceza Hukuku hakkında "Ruhsatsız silah taşıma cezası nedir" ve benzeri konulardaki içeriklere ulaşmak ve Ceza Hukuku Avukatı ile online görüşme ayarlamak için aşağıdaki linke tıklayabilirsiniz!
Σχόλια