Kahramanmaraş depreminde 38 binin üzerinde vatandaşımız hayatını kaybetti ve yüzlerce çocuk ve genç anne babasız kaldı, yüzlerce insan da eşini kaybetti. Geride kalanlar ise depremin yaralarını sararken bir yandan da hayata tutunmaya çalışıyorlar. Depremden zarar görenler için malulen emeklilik, ölüm aylığı ve çalışanlar için maaş desteği söz konusu olmaktadır.
Peki deprem mağduru vatandaşların sosyal hakları nelerdir, deprem mağdurlarına maaş bağlanabilir mi? Depremden zarar görenler için malulen emeklilik, ölüm aylığı ve çalışanlar için maaş desteği söz konusu olmaktadır. Bu yazımızda deprem dolayısıyla maluliyet durumlarında başvurulabilecek yollardan bahsedilecektir.
Maluliyet nedir?
Maluliyet; kaza, hastalık, saldırı, doğal afet gibi sebeplerden ötürü vücudun bir kısmının ya da tamamının kullanılamaz hâle gelmesine verilen isimdir. Maluliyet kavramı da kelime anlamı olarak sakatlık anlamına gelmektedir. Maluliyet kavramı kendi içinde tam, kısmi ve kalıcı olmak üzere dört türe ayrılır.
Tam Maluliyet:
Tam maluliyet durumunda, kaza, terör saldırısı, haftalık ve doğal afet gibi durumlarda vücut bütünlüğü bozulur, vücut fonksiyonları tek başına yerine getirilemez olur ve kişi ekonomik bağımsızlığını kendi başına sürdüremeyecek hale gelir.
Kısmi Maluliyet:
Organlarda kopma durumları kısmi maluliyet olarak nitelendirilir.
Geçici Maluliyet:
Geçici maluliyet durumları tedavi edilebilir zararlardır. Örneğin kemik kırığı.
Kalıcı Maluliyet:
Kalıcı maluliyet durumlarında kişinin vücudunda ömür boyu kalıcı bir zarar meydana gelir.
Depremzedelerin maluliyetleri dolayısıyla kendilerine bağlanacak maaşlardan yararlanmaları hali şu şekildedir:
Kimlere malulen emekli maaşı bağlanabilir?
Çalışma gücünü veya meslekte kazanma gücünün %60 ‘ını kaybettiği sağlık kurullarınca usulüne uygun olarak düzenlenecek raporlar ile tespit edilenler, malulen emekli olabilirler.
Malulen emekli olmanın şartları nelerdir?
Malulen emekli olmak isteyen vatandaşların 2 şartı sağlıyor olması gerekli,
1- 10 Yıllık Sigortalılık Süresi Doldurulmalı
Şartın sağlanması için kişinin 10 yıldır fiilen çalışması gerekmektedir. Dikkat edilmelidir ki yalnızca sigorta başlangıcının 10 yıllık olması yeterli değildir ayrıca kişinin 10 yıllık fiili bir çalışmasının söz konusu olması gerekmektedir.
2- 1800 Pirim Ödenmiş Olmalı
Malulen emekli olma şartlarından bir diğeri de 1800 gün prim ödenmiş olmasıdır. Bilindiği üzere eksik kalan primler malulen emeklilik öncesinde tamamlanabilmektedir. Dolayısıyla toplu bir ödeme yapılarak eksik günlerin tamamlanması da mümkündür.
3- Başka Birinin Sürekli Bakımına Muhtaç Derecede Malul Olan Sigortalılar İçin, Sigortalılık Süresi Aramadan 1.800 Gün Malullük, Yaşlılık Ve Ölüm Sigortaları Primi Ödenmiş Olmalı
Bu şart 10 yıllık sigortalı olma şartının istisnası olarak getirilmiştir. Malulen emekli olmak isteyen vatandaşın başka birinin sürekli bakımına muhtaç olması halinde, 10 yıllık sigortalılık süresi aranmaz. Bu kişilerin 1.800 gün prim, yaşlılık ve ölüm sigortası primi ödemi olmaları yeterlidir. Bu primlerde de eksik bulunması halinde toplu olarak ödeme yapılması söz konusu olabilmektedir.
Başkasının bakımına muhtaç dercede maluliyeti bulunanlar, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından, tam teşekküllü bir sağlık kuruluna sevk edilir ve bu kurumdan rapor aldırılır.
4- Malullüğün Sigortalı İşe Girdikten Sonra Meydana Gelmiş Olmalı
Malulen emeklilik şartlarından biri de maluliyetin işe girişten sonra meydana gelmiş olması gerekliliğidir. Kişinin başvuruda bulunabilmesi için işten ayrılmış olması gerekmektedir.
5- Maluliyet Durumunu Gösteren Maluliyet Raporu Alınmalı
Son olarak Tam Teşekkürlü bir Sağlık Kurumundan maluliyeti belirleyen sağlık raporu alınmalıdır.
Maluliyetin Tespiti Nasıl Olur?
Maluliyetin tespitinde dikkat edilen bazı noktalar söz konusudur.
Maluliyet durumu olan yani, geçirdiği kaza veya hastalığı sonucu çalışma gücünün %60 ‘nı kaybetmiş 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş vatandaşın maluliyetinin tespiti için bu konuda rapor alması gerekmektedir. Rapor almak için kişinin ikametgahının bulunduğu yer Sosyal Güvenlik İl veya Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüklerine başvuru yaptırması ve yetkili sağlık kuruluna sevkini yaptırması gerekmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurulmaksızın alınan raporların herhangi bir geçerliliği bulunmamaktadır.
Bir diğer önemli konu da 1.800 gün prim sayısını doldurmamış olanlar yönündendir. Hizmet borçlanması bedellerini ödemeyen bu kişiler maluliyetin tespitine ilişkin masraflara katlanmak zorundadırlar.
Önemli bir husus da şudur ki, maluliyetin tespiti esnasında kişinin iş akdi devam edebilir. Ancak maluliyet aylığının bağlanması talebiyle başvuru yapıldığı esnada kişinin iş akdini sonlandırmış olması gerekmektedir.
Maluliyetin tespitinde depremzedelere yönelik düzenlemeler nelerdir?
2011 Van depreminde toplam 644 vatandaşımız hayatını kaybetmiş, 1.966 vatandaşımız yaralanmış, 252 vatandaşımız ise enkazlardan sağ olarak kurtarılmıştı. Van depremi döneminde, kanunun öngördüğü 5 yıl prim ödeme, prim borcu bulunmama gibi şartlar aranmaksızın ölüm ve malullük aylığı bağlanabilmesi yönünde düzenlemeler söz konusu olmuştur. İlgili düzenlemeye göre 30 gün primi bildirilen vatandaşlardan ölenlerin yakınlarına ölüm aylığı, malul kalan vatandaşlara malullük aylığı bağlanabilecekti.
Malulen Emekli Olma Talebinin Reddi Halinde Başvurulabilecek Hukuki Yollar Nelerdir?
Sigortalı Sağlık Kurulu tarafından belirlenen malullük oranını yeterli bulmuyor ise, adli yargıda maluliyet oranının tespiti talepli dava açabilir.
Deprem kaynaklı maluliyet durumlarında başvurulacak yollar konusu ve Sigorta Hukuku konularında sorularınızı uzman avukatımıza sormak için için aşağıdaki bölümden online avukat görüşme randevusu oluşturabilirsiniz.
İlginizi Çekebilir: Deprem Sonrası Yaşanan Can Kayıplarında İlgili Kişilerin Cezai Sorumlulukları Nedir?